Η παραοικονομία στην Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους «πονοκεφάλους» για την οικονομία και το κράτος. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, το ύψος του αδήλωτου χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά ξεπερνά τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 20% του ΑΕΠ της χώρας.
Οι τομείς με τη μεγαλύτερη φοροδιαφυγή
Η μεγαλύτερη συγκέντρωση μαύρου χρήματος εντοπίζεται:
• Στις υπηρεσίες εστίασης και τουρισμού, όπου η χρήση μετρητών παραμένει εκτεταμένη.
• Στα ελεύθερα επαγγέλματα (γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι), όπου η υποτιμολόγηση υπηρεσιών είναι συχνό φαινόμενο.
• Στον κατασκευαστικό κλάδο και στις ανακαινίσεις ακινήτων, όπου συχνά οι συναλλαγές γίνονται εκτός βιβλίων.
• Στο λαθρεμπόριο καυσίμων και καπνικών, το οποίο εξακολουθεί να στερεί από το Δημόσιο δισεκατομμύρια ευρώ σε φόρους.
Οι αιτίες του φαινομένου
Η παραοικονομία έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος, η χαμηλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς και η καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης ευνοούν τη διατήρηση πρακτικών φοροδιαφυγής. Παράλληλα, η εκτεταμένη χρήση μετρητών και η περιορισμένη διείσδυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών διευκολύνουν τη διακίνηση αδήλωτων εισοδημάτων.
Οι επιπτώσεις στην οικονομία
Το μαύρο χρήμα δεν αποτελεί απλώς απώλεια εσόδων για το κράτος. Υπονομεύει τον θεμιτό ανταγωνισμό, δημιουργεί άνισες συνθήκες για τις νόμιμες επιχειρήσεις και αποθαρρύνει τις επενδύσεις. Σύμφωνα με οικονομολόγους, εάν το 1/3 αυτών των ποσών εισερχόταν στην επίσημη οικονομία, τα δημόσια έσοδα θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 5-6 δισ. ευρώ ετησίως.
Τα μέτρα που εξετάζονται
Η κυβέρνηση προωθεί μια σειρά παρεμβάσεων για τον περιορισμό του φαινομένου:
• Επέκταση των ηλεκτρονικών πληρωμών σε όλους τους κλάδους.
• Διασύνδεση ταμειακών μηχανών και POS με την ΑΑΔΕ.
• Κίνητρα για δηλωμένες συναλλαγές, όπως επιστροφή φόρου για πληρωμές με κάρτα.
• Αυστηρότερος έλεγχος περιουσιακών στοιχείων και κινήσεων λογαριασμών.
Μια διαχρονική πρόκληση
Παρά τις προσπάθειες, οι ειδικοί τονίζουν ότι η αντιμετώπιση της παραοικονομίας δεν είναι μόνο ζήτημα τεχνικών ελέγχων, αλλά και κουλτούρας συμμόρφωσης. Χρειάζεται σταθερό φορολογικό πλαίσιο, εμπιστοσύνη στο κράτος και μια κοινωνία που να θεωρεί αυτονόητη τη διαφάνεια στις συναλλαγές της.
