Επιστήμονες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και τη Νέα Ζηλανδία χαρτογράφησαν συστηματικά ολόκληρη την Ελλάδα, χρησιμοποιώντας λεπτομερή Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) του Ελληνικού Κτηματολογίου, με στόχο την καταγραφή των ενεργών ρηγμάτων στη χερσαία χώρα. Η ερευνητική ομάδα αποκάλυψε εκατοντάδες νέα σεισμικά ρήγματα και αποτύπωσε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα ήδη γνωστά, δημιουργώντας την Active Faults Greece (AFG) – την πρώτη ολοκληρωμένη βάση δεδομένων ενεργών ρηγμάτων στην Ελλάδα, η οποία δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό Scientific Data.
Όπως ανέφερε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η διεθνής ομάδα των Dr John Begg, Δρ Βασιλικής Μουσλοπούλου, Dr Dave Heron και Prof. Andy Nicol, πίσω από τις έντονες αντιθέσεις του ελληνικού τοπίου κρύβεται μια αδιάκοπη γεωλογική διεργασία. «Η χώρα, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο ηπείρους, παραμορφώνεται από την επίμονη κίνηση της Αφρικής προς βορά και της Ευρασίας προς νότο», σημειώνουν, επισημαίνοντας ότι το ελληνικό ανάγλυφο συνεχίζει να μεταβάλλεται μέσω της δράσης ενεργών σεισμικών ρηγμάτων. Πολλά από αυτά παραμένουν «κρυμμένα» κάτω από βλάστηση ή μέσα σε αστικά τοπία.
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν πως, με δεδομένη τη σημασία του τουρισμού και τη φιλοδοξία της Ελλάδας να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι αναγκαία η βαθύτερη κατανόηση της διασποράς των σεισμικών πηγών. Αυτό απαιτεί λεπτομερή χαρτογράφηση των ενεργών ρηγμάτων τόσο στη χερσαία όσο και στην υποθαλάσσια ζώνη της χώρας.
Πανελλαδικός χάρτης ενεργών ρηγμάτων
Η AFG παραδίδει στην επιστημονική κοινότητα τον πρώτο πανελλαδικό χάρτη ενεργών ρηγμάτων, βασισμένο στη μορφολογία του ανάγλυφου, σε συνεπή κλίμακα 1:25.000. Στη βάση έχουν καταγραφεί 3.815 ίχνη ρηγμάτων, τα οποία ομαδοποιούνται σε 892 ρήγματα – περισσότερα από τα μισά χαρτογραφούνται για πρώτη φορά. Περιλαμβάνονται επίσης 35 επιφανειακές διαρρήξεις που συνδέονται με ιστορικούς σεισμούς.
Κάθε ρήγμα ταξινομείται ως ενεργό, πιθανώς ενεργό ή αβέβαιο, ανάλογα με το βαθμό παραμόρφωσης του ανάγλυφου. «Ίχνη σαν ‘μαχαιριές’ υποδεικνύουν πρόσφατη δράση, ενώ πιο αποστρογγυλεμένα αποτυπώματα δηλώνουν παλαιότερους σεισμούς», αναφέρει η ομάδα. Συνολικά, περισσότερα από 2.000 ίχνη χαρακτηρίζονται ως ενεργά και περίπου 1.600 ως πιθανώς ενεργά.
Η ανάλυση δείχνει ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα της χώρας επηρεάζουν τη ροή ποταμών, την εναπόθεση ιζημάτων και τα όρια βουνών και κοιλάδων. Κάποια από αυτά παραμένουν αόρατα, «θαμμένα» κάτω από νεότερα γεωλογικά στρώματα.
Η συμβολή της τεχνολογίας και η σημασία για τις υποδομές
«Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ‘βλέπουμε’ τη Γη», σημειώνει η ερευνητική ομάδα. Τα ψηφιακά μοντέλα υψομέτρου επιτρέπουν την τρισδιάστατη απεικόνιση της επιφάνειας, προσφέροντας τη δυνατότητα εντοπισμού δομών αόρατων στο γυμνό μάτι. «Για τον γεωμορφολόγο, η επιφάνεια της γης είναι ένα βιβλίο που αφηγείται τις κινήσεις των πλακών και τις δονήσεις του χρόνου», τονίζουν.
Η χαρτογράφηση ενεργών ρηγμάτων έχει, όπως επισημαίνει η Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου, και πρακτικές προεκτάσεις: «Οδικοί άξονες, γέφυρες, φράγματα και ενεργειακές μονάδες πρέπει να σχεδιάζονται γνωρίζοντας τη διασπορά των ενεργών σεισμικών πηγών. Οι πληροφορίες της AFG μπορούν να βελτιώσουν τα ελληνικά μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας».
Από την πλευρά του, ο Dr John Begg υπογραμμίζει ότι «η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί». Η ερμηνεία των DEMs απαιτεί το έμπειρο μάτι του γεωλόγου, που μπορεί να διακρίνει ένα τεκτονικό μέτωπο από μια επιφάνεια διάβρωσης. Η δύναμη της AFG, όπως σημειώνει, «έγκειται στον συνδυασμό τεχνολογικών εργαλείων με δεκαετίες γεωλογικής γνώσης».
Ανοιχτή πρόσβαση και διεθνής προοπτική
Η βάση δεδομένων AFG είναι ελεύθερα προσβάσιμη στο κοινό. Μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη, μηχανικοί, ερευνητές και πολίτες μπορούν να εντοπίζουν τα ενεργά ρήγματα της περιοχής τους και να ενημερώνονται για τα χαρακτηριστικά τους. Η πρωτοβουλία φιλοδοξεί να συμβάλει στις εθνικές προσπάθειες καταγραφής σεισμικών πηγών και να αποτελέσει πρότυπο για άλλες σεισμικά ενεργές χώρες.
