Κάθε χειμώνα χιλιάδες από εμάς βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις λόγω της έξαρσης των ιώσεων. Εάν είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στις επιθέσεις ιών και μικροβίων και να μη διαταράξουμε έντονα την καθημερινότητα μας.
Τι μας απειλεί όμως περισσότερο και ειδικά τη φετινή χρονιά και τους χειμερινούς μήνες; Στη συζήτησή του με «Το Βήμα» ο γενικός ιατρός και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ερευνας και Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Στάθης Σκληρός εξηγεί τι αλλάζει στον οργανισμό μας κάθε χειμώνα και δίνει συμβουλές για το ποια είναι η καταλληλότερη άμυνα έναντι των επιθετικών ασθενειών.
Οπως εξηγεί, οι πιο συχνές μολυσματικές ασθένειες που επηρεάζουν τον ενήλικο πληθυσμό κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι οι οξείες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος που προκαλούνται κυρίως από ιογενή παθογόνα.
Οι κύριες αιτίες περιλαμβάνουν τους ιούς της γρίπης Α και Β, τον ρινοϊό, τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV) και τους εποχικούς κορωνοϊούς (συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2). Η γρίπη Α είναι σταθερά ο κυρίαρχος ιός τον χειμώνα, με τη γρίπη Β να συμβάλλει επίσης, αν και σε μικρότερο βαθμό.
Ο RSV είναι μια σημαντική αιτία νοσηρότητας, ειδικά σε ηλικιωμένους ενηλίκους και σε άτομα με συννοσηρότητες. Ο ρινοϊός και οι εποχικοί κορωνοϊοί δε κυκλοφορούν όλο τον χρόνο, αλλά όπως είναι φυσικό, έχουμε έξαρσή τους τον χειμώνα.
Εκείνο που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι βακτηριακά παθογόνα όπως ο Streptococcus pneumoniae, ο Haemophilus influenzae και ο Staphylococcus aureus μπορεί να προκαλέσουν δευτερογενείς λοιμώξεις, ιδιαίτερα στο πλαίσιο ιογενών λοιμώξεων από ιούς, αλλά είναι λιγότερο συχνά η κύρια αιτία χειμερινών εξάρσεων στους (κατά τα άλλα) υγιείς ενηλίκους.
Αλλες αξιοσημείωτες αλλά λιγότερο συχνές αιτίες περιλαμβάνουν τον αδενοϊό, τον ιό της παραγρίπης και τον ανθρώπινο μεταπνευμονοϊό. Η συχνότητα εμφάνισης και η σοβαρότητα αυτών των λοιμώξεων είναι υψηλότερες σε ηλικιωμένους ενηλίκους και σε άτομα με υποκείμενη καρδιοπνευμονική νόσο. Τα παρακάτω απάντησε ο κ. Σκληρός στις ερωτήσεις μας:
Ποιοι από τους ενηλίκους διατρέχουν κίνδυνο;
«Οι ηλικιακές ομάδες ενηλίκων που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων κατά τη χειμερινή περίοδο είναι οι ενήλικοι ηλικίας άνω των 65 ετών και οι ενήλικοι ηλικίας 50-64 ετών, με τον κίνδυνο να αυξάνεται προοδευτικά με την ηλικία.
Οι ενήλικοι με χρόνιες παθήσεις (όπως χρόνιες πνευμονικές, καρδιαγγειακές, νεφρικές, ηπατικές, νευρολογικές, αιματολογικές ή μεταβολικές διαταραχές), όσοι είναι ανοσοκατεσταλμένοι, έγκυες, κάτοικοι μονάδων μακροχρόνιας φροντίδας, και όσοι έχουν ακραία παχυσαρκία (Δείκτη Μάζας Σώματος άνω του 40) διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο ανεξαρτήτως ηλικίας».
Ποιες είναι οι πιο συχνές λοιμώξεις στα παιδιά;
«Οι πιο συχνές λοιμώξεις που επηρεάζουν τον παιδιατρικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι οι οξείες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, που προκαλούνται κυρίως από ιούς. Οι συνήθεις ιοί είναι ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV), οι ιοί της γρίπης Α και Β, ο ανθρώπινος ρινοϊός, ο αδενοϊός και οι ιοί παραγρίπης.
Ο RSV είναι η κύρια αιτία νοσημάτων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος και νοσηλείας σε παιδιά κάτω των 5 ετών, με μέγιστη δραστηριότητα τους χειμερινούς μήνες.
Οι ιοί γρίπης Α και Β επίσης αυξάνονται τον χειμώνα, ειδικά σε παιδιά σχολικής ηλικίας ενώ ανθρώπινος ρινοϊός ανιχνεύεται όλο τον χρόνο, αλλά παραμένει ιδιαίτερα διαδεδομένος τον χειμώνα, ως ο πιο συχνός μεμονωμένος ιός που ανιχνεύεται.
Οι αδενοϊοί και οι ιοί παραγρίπης συμβάλλουν τόσο σε μεμονωμένες όσο και σε μεικτές λοιμώξεις, με τον αδενοϊό να είναι πιο συχνός σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Τα βακτηριακά παθογόνα όπως ο Streptococcus pneumoniae και ο Haemophilus influenzae αποτελούν σημαντικές αιτίες πνευμονίας και μεικτών λοιμώξεων, με αυξημένη ανίχνευση τον χειμώνα. Οι αναπνευστικές λοιμώξεις είναι συνήθεις σε βρέφη και μικρά παιδιά, με τον RSV και τον ρινοϊό να κυριαρχούν σε άτομα κάτω των 2 ετών, ενώ η γρίπη και το Mycoplasma pneumoniae αυξάνονται με την ηλικία».
Ποια προβλέπετε ότι θα είναι τα παθογόνα που θα επικρατήσουν αυτόν τον χειμώνα;
«Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα επιτήρησης από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων, οι τύποι λοιμώξεων που αναμένεται να είναι διαδεδομένοι κατά τη διάρκεια αυτής της χειμερινής περιόδου είναι οι οξείες αναπνευστικές ιογενείς λοιμώξεις, με τον ιό της γρίπης Α, τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV), τον ρινοϊό και τον SARS-CoV-2 να προβλέπονται ως οι πιο επιδημικοί ιοί. Πρόκειται ωστόσο για ιούς (με εξαίρεση τον ρινοϊό) για τους οποίους υπάρχουν εμβόλια και μπορούμε να προστατευθούμε.
Η γρίπη Α αναμένεται να έχει σημαντική εποχική κορύφωση, ιδιαίτερα σε ενηλίκους και παιδιά, με υψηλά ποσοστά επισκέψεων σε εξωτερικά ιατρεία και νοσηλειών. Ο RSV αναμένεται να προκαλέσει σημαντική νοσηρότητα τόσο σε παιδιατρικούς όσο και σε ηλικιωμένους ενηλίκους, ενώ ο ρινοϊός θα παραμείνει ιδιαίτερα διαδεδομένος, ειδικά στα παιδιά.
Τέλος, ο SARS-CoV-2 προβλέπεται να συν-κυκλοφορεί με άλλους αναπνευστικούς ιούς, με πολυκύμαντη δραστηριότητα και πιθανότητα επιδημικών εξάρσεων ανάλογα με την εξέλιξη των παραλλαγών και την εμβολιαστική κάλυψη».
Τι μπορούμε να κάνουμε;
«Ο εμβολιασμός είναι η πιο αποτελεσματική προληπτική στρατηγική για τις κοινές χειμερινές αναπνευστικές λοιμώξεις σε ενηλίκους, ιδιαίτερα για τη γρίπη, τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV) και τους εποχικούς κορωνοϊούς (συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2).
Ο ετήσιος εμβολιασμός κατά της γρίπης συνιστάται για όλους τους ενηλίκους και έχει δείξει αποτελεσματικότητα στη μείωση των επισκέψεων στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και των νοσηλειών που σχετίζονται με τη γρίπη.
Η Συμβουλευτική Επιτροπή για τις Πρακτικές Ανοσοποίησης (ACIP) συνιστά ετήσιο εμβολιασμό κατά της γρίπης και της COVID-19 για όλους τους ενηλίκους και μία εφάπαξ δόση εμβολίου RSV για ενηλίκους ηλικίας άνω των 75 ετών όπως και για άτομα ηλικίας 60-74 ετών που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου RSV.
Τα εμβόλια RSV έχουν δείξει σημαντική προστασία έναντι της νόσου του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος που σχετίζεται με τον RSV σε ηλικιωμένους ενηλίκους.
Για τη γρίπη, η αντι-ιική χημειοπροφύλαξη με αναστολείς νευραμινιδάσης (οσελταμιβίρη ή ζαναμιβίρη) είναι αποτελεσματική σε ορισμένους ασθενείς υψηλού κινδύνου.
Οι κατευθυντήριες γραμμές της Αμερικανικής Εταιρείας Λοιμωδών Νοσημάτων αναφέρουν ότι η προφύλαξη μετά από έκθεση με οσελταμιβίρη ή ζαναμιβίρη μειώνει την εργαστηριακά επιβεβαιωμένη συμπτωματική γρίπη κατά 79%-81% σε ενηλίκους, αν και η απόλυτη μείωση του κινδύνου είναι μέτρια και η τακτική χρήση προορίζεται για εκθέσεις υψηλού κινδύνου ή επιδημίες.
Η αντι-ιική προφύλαξη δεν συνιστάται για ρινοϊούς ή εποχικούς κορωνοϊούς λόγω έλλειψης αποτελεσματικών παραγόντων.
Τα μη φαρμακολογικά μέτρα, όπως η υγιεινή των χεριών και η χρήση μάσκας σε χώρους με συνωστισμό, η προφύλαξη των άλλων όταν βήχουμε, παραμένουν σημαντικά συμπληρωματικά μέτρα για όλους τους αναπνευστικούς ιούς, για τους οποίους δεν υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια ή ειδικά αντι-ιικά φάρμακα».
Αν αρρωστήσουμε ωστόσο τι θα πρέπει να κάνουμε;
«Τα συμπτώματα των ιογενών αναπνευστικών λοιμώξεων είναι σχεδόν παρόμοια (πυρετός, κόπωση, πονόλαιμος, καταρροή κ.λπ.). Αυτό που συστήνει η επιστημονική κοινότητα είναι να αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα με «συμπτωματική αγωγή» (αντιπυρετικά, αποσυμφορητικά, αποχρεμπτικά κ.λπ.).
Επίσης θα πρέπει να καταναλώνουμε επαρκή ποσότητα υγρών, όπως νερό, ζεστά ροφήματα (τσάι με μέλι και λεμόνι) και σούπες. Ενισχύουμε περαιτέρω τον οργανισμό μας με βιταμίνες, καταναλώνοντας φρέσκους χυμούς φρούτων, λαχανικά και τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά.
Ακόμη, η πρόσληψη βιταμινών C, D και ψευδαργύρου μπορεί να ενισχύσει την άμυνα του οργανισμού και να μειώσει τη διάρκεια των συμπτωμάτων. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, υπάρχουν φυσικές μέθοδοι που μπορούν να προσφέρουν επιπλέον ανακούφιση, όπως η εισπνοή ατμού με αιθέρια έλαια (ευκαλύπτου ή μέντας) που βοηθά στην αποσυμφόρηση της μύτης.
Επιπλέον, το χαμομήλι και το τσάι με μέλι και λεμόνι καταπραΰνουν τον λαιμό και προσφέρουν αντιοξειδωτικά οφέλη. Η δε ξεκούραση είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάρρωση, όπως και ο ύπνος τουλάχιστον 8 ωρών.
Αν και οι περισσότερες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν στο σπίτι, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που απαιτούν ιατρική φροντίδα, όπως ο υψηλός πυρετός που διαρκεί πάνω από τρεις ημέρες, η δυσκολία στην αναπνοή, ο έντονος πόνος στο στήθος ή η έντονη ζάλη. Τότε πρέπει να επικοινωνούμε άμεσα με τον γιατρό».
