ΗΕλλάδα κατατάσσεται φέτος στην 48η θέση ανάμεσα σε 143 χώρες στον Δείκτη Κράτους Δικαίου 2025 του World Justice Project (WJP), σημειώνοντας μικρή αλλά υπαρκτή πτώση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Παρά τη σχετική σταθερότητα, η θέση της χώρας στον ευρωπαϊκό χάρτη παραμένει ιδιαίτερα χαμηλή: 29η από τις 31 χώρες της ηπείρου, μπροστά μόνο από τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία.

Η φετινή έκθεση, που δημοσιεύθηκε στην Ουάσιγκτον, επιβεβαιώνει πως η παγκόσμια «ύφεση του κράτους δικαίου» όχι μόνο συνεχίζεται αλλά επιταχύνεται. Το 68% των χωρών σημείωσε επιδείνωση — το υψηλότερο ποσοστό από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή του δείκτη το 2009. Οι συντάκτες του WJP κάνουν λόγο για «συστημική κρίση δημοκρατικής λογοδοσίας», η οποία επηρεάζει τόσο ανεπτυγμένες όσο και αναπτυσσόμενες χώρες.

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται πλέον στις χώρες όπου καταγράφεται αισθητή «συρρίκνωση του δημόσιου χώρου». Οι δείκτες για την ελευθερία έκφρασης, τη συνάθροιση και τη συμμετοχή των πολιτών στη δημόσια ζωή εμφανίζουν επιδείνωση, ακολουθώντας το παγκόσμιο μοτίβο αυταρχικής παλινδρόμησης.

Το WJP σημειώνει πως η μείωση της ελευθερίας γνώμης και η περιορισμένη συμμετοχή των πολιτών υπονομεύουν τα θεμέλια της δημοκρατίας και ενισχύουν τον κίνδυνο πολιτικής επιρροής στη Δικαιοσύνη. Οι επισημάνσεις αυτές δεν είναι άσχετες με τα φαινόμενα πόλωσης, την πίεση στα μέσα ενημέρωσης και τη χαμηλή εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς — μια τάση που αποτυπώνεται και σε άλλους διεθνείς δείκτες διαφάνειας και δημοκρατικής ποιότητας.

Ένα από τα πλέον ανησυχητικά ευρήματα για την Ελλάδα αφορά την κατάσταση της Δικαιοσύνης. Η χώρα κατατάσσεται 55η στον δείκτη ποινικής δικαιοσύνης και 50ή στην αστική, καταγράφοντας καθυστέρηση στις διαδικασίες, αυξανόμενες παρεμβάσεις και περιορισμένη ανεξαρτησία των δικαστών.

Η έκθεση αναφέρει πως «το φαινόμενο της πολιτικής επιρροής και των καθυστερήσεων εντείνεται», ενώ η ικανότητα των δικαστηρίων να ελέγχουν την κυβέρνηση εξασθενεί. Αντίστοιχη επιδείνωση καταγράφεται στο 61% των χωρών που συμμετέχουν στον δείκτη, αποτυπώνοντας μια ευρύτερη κρίση εμπιστοσύνης προς τη δικαστική εξουσία.

Η ελληνική εμπειρία των τελευταίων ετών —από τις καθυστερήσεις στις δίκες μέχρι τις παρεμβάσεις στην ηγεσία της Δικαιοσύνης— φαίνεται να επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα του WJP. Παρά τις επανειλημμένες εξαγγελίες μεταρρυθμίσεων, το δικαστικό σύστημα παραμένει βραδυκίνητο, αναποτελεσματικό και, ενίοτε, ευάλωτο σε πολιτικές και οικονομικές πιέσεις.

Η ασφάλεια ως αχίλλειος πτέρνα

Η χαμηλότερη επίδοση της Ελλάδας αφορά τον δείκτη Τάξης και Ασφάλειας, όπου η χώρα κατατάσσεται 71η παγκοσμίως και τελευταία στην Ευρώπη. Σύμφωνα με το WJP, η αρνητική αυτή θέση σχετίζεται με την καθυστερημένη απονομή δικαιοσύνης, την περιορισμένη αποτελεσματικότητα των αρχών επιβολής του νόμου και τη μειωμένη εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις δυνάμεις ασφαλείας.

Η εικόνα αυτή συνδέεται και με την έλλειψη σταθερής στρατηγικής αντιμετώπισης του εγκλήματος, την ανασφάλεια στις γειτονιές και τις ελλείψεις προσωπικού στα σώματα ασφαλείας. Η αδυναμία του κράτους να επιβάλει δίκαια και αποτελεσματικά την έννομη τάξη τροφοδοτεί, σύμφωνα με την έκθεση, έναν φαύλο κύκλο ανασφάλειας και απαξίωσης των θεσμών.

Διαφάνεια και ανοιχτή διακυβέρνηση: το χαμένο στοίχημα

Η Ελλάδα καταγράφει χαμηλές επιδόσεις και στους δείκτες διαφάνειας και ανοιχτής διακυβέρνησης, με θέσεις 53η και 41η αντίστοιχα. Η δυσκολία πρόσβασης των πολιτών σε δημόσια δεδομένα, η αδιαφάνεια στις κρατικές προμήθειες και η έλλειψη ουσιαστικών μηχανισμών λογοδοσίας επιβαρύνουν το θεσμικό περιβάλλον.

Παρά τα ψηφιακά άλματα που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια, η λογοδοσία των κυβερνητικών αποφάσεων και η προστασία των δημοσιογράφων που ερευνούν τη διαφθορά παραμένουν προβληματικές. Το WJP υπενθυμίζει ότι η «ύπαρξη νόμων δεν αρκεί· χρειάζεται η συνεπής εφαρμογή τους». Και εκεί, η Ελλάδα εξακολουθεί να υστερεί.

Η ευρωπαϊκή εικόνα: δύο ταχύτητες

Το 2025, το κράτος δικαίου μειώθηκε σε πάνω από τα δύο τρίτα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία να συγκεντρώνουν τις χαμηλότερες βαθμολογίες. Στον αντίποδα, Δανία, Νορβηγία και Φινλανδία παραμένουν σταθερά στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως, ενώ Ιρλανδία και Πολωνία σημειώνουν αισθητή βελτίωση.

Η διευθύντρια του Δείκτη, Αλίσια Ευαγγελίδης, δήλωσε στο Euronews ότι «η παγκόσμια τάση είναι η μείωση των περιορισμών στις εξουσίες της κυβέρνησης και των θεμελιωδών δικαιωμάτων». Η Ιρλανδία και η Πολωνία, τόνισε, αποτελούν τις θετικές εξαιρέσεις, παρουσιάζοντας βελτίωση σε όλους τους τομείς.

Για την Ελλάδα, η εικόνα είναι περισσότερο προειδοποιητική παρά καταδικαστική. Οι δείκτες δείχνουν μια χώρα που κινείται σταθερά, αλλά προς τα κάτω. Οι θεσμοί της Δημοκρατίας λειτουργούν, όμως με μειωμένη ανθεκτικότητα. Οι καθυστερήσεις στη Δικαιοσύνη, η αδυναμία ουσιαστικής λογοδοσίας και η περιορισμένη συμμετοχή των πολιτών στη δημόσια σφαίρα συγκροτούν ένα περιβάλλον σταδιακής φθοράς του κράτους δικαίου.

Η έκθεση του WJP λειτουργεί έτσι ως καθρέφτης μιας κοινωνίας που παραμένει δημοκρατική, αλλά λιγότερο ανοιχτή, λιγότερο δίκαιη και λιγότερο εμπιστευόμενη τους θεσμούς της. Στο φόντο μιας Ευρώπης που δοκιμάζει τα όρια της φιλελεύθερης δημοκρατίας, η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια επιλογή: είτε να αντιμετωπίσει τις χρόνιες παθογένειες του κράτους δικαίου είτε να αποδεχθεί τη σταδιακή διολίσθηση σε μια «διαχειριστική» δημοκρατία χωρίς πραγματική λογοδοσία.

Όπως καταλήγει η ίδια η έκθεση, «η ανθεκτικότητα των δημοκρατιών δεν κρίνεται από τους νόμους που θεσπίζουν, αλλά από τη συνέπεια με την οποία τους εφαρμόζουν». Για την Ελλάδα, το στοίχημα αυτό παραμένει ανοιχτό — και ολοένα πιο κρίσιμο.