Δύο διώροφα αυθαίρετα κτίρια στην περιοχή Μαρκόπουλου στέκουν… αγέρωχα, αλώβητα από τον χρόνο αλλά και τον νόμο. Στις ακτές της Λαυρεωτικής, παράνομες κατασκευές στην παραλία έχουν γλιτώσει από τις δαγκάνες της μπουλντόζας έπειτα από σφοδρές αντιδράσεις κατοίκων και δολιοφθορές στα μηχανήματα του εργολάβου. Το ίδιο και σε πολλές άλλες περιοχές του παραλιακού μετώπου της Αττικής.

Από τη Ραφήνα έως το ρέμα της Πικροδάφνης και από εκεί μέχρι τη Μάνδρα και τα νησιά του Αργοσαρωνικού, «αυτοσχέδια» μπετά παραμένουν αμετακίνητα.

Συνολικά, περίπου 6.500 αυθαίρετα παραμένουν όρθια, καθώς οι μπουλντόζες με δυσκολία τα προσεγγίζουν. Κι αυτά είναι μόνο όσα βρίσκονται καταγεγραμμένα στα κιτάπια της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής (ΑΔΑ) που έχει την αρμοδιότητα των κατεδαφίσεων.

Ο πραγματικός αριθμός παραμένει άγνωστος. Οπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο γραμματέας της ΑΔΑ κ. Γρηγόρης Ζαφειρόπουλος, οι υπηρεσίες της δεν διαθέτουν δικά τους μόνιμα συνεργεία, τα οποία θα μπορούσαν ιδεατά να κατεδαφίζουν επί καθημερινής βάσεως τελεσίδικα αυθαίρετα. «Και πάλι δεν θα αρκούσαν για το γκρέμισμα δεκάδων χιλιάδων αυθαιρέτων των οποίων η κατεδάφιση εκκρεμεί εδώ και δεκαετίες» τονίζει ο ίδιος.

Το 2011 και το 2013 ζητήθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες Δόμησης της Αττικής να αποστείλουν πίνακες με τα προς κατεδάφιση τελεσίδικα αυθαίρετα, του χρονικού διαστήματος 1983-2010, και τις εκθέσεις αυτοψίας που για το σύνολο της Αττικής υπολογίζονται σε δεκάδες χιλιάδες, αφού οι νομάρχες διενήργησαν διαχρονικά ελάχιστες κατεδαφίσεις. «Ομως ελάχιστες πολεοδομίες ανταποκρίθηκαν επικαλούμενες φόρτο εργασίας και ελλιπή στελέχωση. Ως εκ τούτου, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τον συνολικό αριθμό πολεοδομικών αυθαιρέτων που εκκρεμούν προς κατεδάφιση στην Αττική» υπογραμμίζει ο κ. Ζαφειρόπουλος.

Ακολούθησαν κι άλλες κλήσεις για… βοήθεια της Αποκεντρωμένης προς τους δήμους, αλλά η ανταπόκρισή τους είναι επιλεκτική και σπάνια, με συνέπεια να υλοποιούνται 10 με 20 κατεδαφίσεις αυθαιρέτων ετησίως στην Αττική, κυρίως με εργολαβία της Αποκεντρωμένης και ελάχιστες με συνεργείο που διέθεσε κάποιος δήμος. Ετσι, η χώρα που νομιμοποίησε πολεοδομικές παρανομίες με τη… σέσουλα, γκρεμίζει με το σταγονόμετρο.

Το πρώτο εμπόδιο είναι η γραφειοκρατία και οι χρονοβόρες διαδικασίες χρηματοδοτήσεων που ρίχνουν στα… βράχια τις εργολαβίες. Κάθε χρόνο, από τον Μάρτιο που εγκρίνεται η χρηματοδότηση έως τον Νοέμβριο που λήγει το οικονομικό έτος, η Αποκεντρωμένη έχει στην καλύτερη περίπτωση μόλις ένα τρίμηνο διαθέσιμο για να κατεδαφίσει ό,τι προλάβει.

Κι αυτό διότι της έγκρισης ακολουθεί ένα δίμηνο για τη διαγωνιστική διαδικασία (εάν δεν υπάρξουν ενστάσεις), οπότε οι συμβάσεις υπογράφονται καλοκαιρινούς μήνες και οι κατεδαφίσεις εκτελούνται στο τρίμηνο που απομένει ως τις 15 Νοεμβρίου.

Κατά προτεραιότητα κατεδαφίζονται αυθαίρετα σε κοινόχρηστους χώρους και ρέματα (τα λεγόμενα πολεοδομικά αυθαίρετα), σε δάση-δασικές περιοχές και εντός αιγιαλού-παραλίας. Υφίστανται όμως και προσπάθειες κατεδάφισης αυθαιρέτων σε ιδιωτικές εκτάσεις οι οποίες συχνά δεν ολοκληρώνονται είτε λόγω αντιδράσεων είτε γιατί οι φερόμενοι ιδιοκτήτες στήνουν… προστατευτικά τείχη γύρω από τα παράνομα μπετά.

Δηλαδή καταθέτουν αιτήσεις ακύρωσης ενώπιον Διοικητικών Εφετείων όπου επιτυγχάνουν – στην πλειονότητα των περιπτώσεων –   προσωρινή διαταγή μη κατεδάφισης έως την εκδίκαση της υπόθεσης. Η καθυστέρηση αυτή ωστόσο, όπως εξηγεί η γενική διευθύντρια στη Γενική Διεύθυνση Χωροταξικής και Περιβαλλοντικής  Πολιτικής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής κυρία Μαρία Παναγοπούλου, «είναι της τάξης κάποιων μηνών, με αποτέλεσμα η τρέχουσα σύμβαση στην οποία ανήκαν οι συγκεκριμένες κατεδαφίσεις να έχει λήξει και τελικώς να μην πραγματοποιούνται».

Ολα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα, από το 2013 που ανατέθηκαν στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής οι κατεδαφίσεις πολεοδομικών, δασικών και αυθαιρέτων σε αιγιαλό-παραλία να αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό της αυθαιρεσίας.

Οι ετήσιες εργολαβίες περιλαμβάνουν το πολύ 25-35 αυθαίρετα, εκ των οποίων τελικά κατεδαφίζονται κατά μέσο όρο 10 ανά έτος (συν εκείνες που γίνονται με συνεργεία ιδιοκτητών ή δήμων).

Η αρμοδιότητα που πήγε κι ήρθε

Στις καθυστερήσεις αυτές προστέθηκαν και οι «χαμένες χρονιές» των lockdowns. Δύσκολη αποδείχθηκε και η εφετινή, καθώς στο τέλος του 2024 η κυβέρνηση αφαίρεσε την αρμοδιότητα των κατεδαφίσεων από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, αναθέτοντάς τη στους επιθεωρητές Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, θεωρώντας ότι θα έκαναν γρηγορότερα και καλύτερα τη… δουλειά.

Ωστόσο, στις αρχές του περασμένου Ιουλίου η αρμοδιότητα επανήλθε στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις έως τις 31 Μαρτίου 2026. Ετσι, η εργολαβία του 2025 για την Αττική προκηρύχθηκε στις 10 Ιουλίου, με χρηματοδότηση 173.500 ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η σύμβαση για συνολικά 34 κατεδαφίσεις υπεγράφη στις 19 Σεπτεμβρίου, οπότε και ξεκίνησε το γκρέμισμα αυθαιρέτων σε κοινόχρηστους χώρους και ρέματα σε Νέα Ιωνία, Ωρωπό, Αιγάλεω, Ελευσίνα και Σαρωνικό.

Το προσεχές διάστημα η υπηρεσία θα προκηρύξει διαγωνισμό για τα έτη 2025 και 2026 (τις δύο προηγούμενες φορές είχε κηρυχθεί άγονος) για κατεδαφίσεις αυθαιρέτων κατασκευών εντός αιγιαλού-παραλίας στα νησιά της Περιφέρειας Αττικής (π.χ. στη Σαλαμίνα), στον Νότιο Τομέα Αθηνών και στην Ανατολική Αττική,  στο ρέμα Πικροδάφνης, στα όρια των δήμων Αλίμου, Παλαιού Φαλήρου και Αγίου Δημητρίου, καθώς και σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις σε Δυτική και Ανατολική Αττική. Το ύψος της εργολαβίας φτάνει το 1,5 εκατ. ευρώ με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο και αφορά συνολικά 150 κατεδαφίσεις.

Ο απολογισμός της τελευταίας 25ετίας

Οι εκκρεμείς κατεδαφίσεις στην Αττική αφορούν:

• 3.006 πολεοδομικά αυθαίρετα, εκ των οποίων 589 εντός κοινοχρήστων χώρων, δίπλα σε ρέματα κ.λπ. και 2.417 εντός ιδιωτικών χώρων.

• 2.591 δασικά αυθαίρετα. Από σύνολο 2.792, κατεδαφίστηκαν 120, ενώ ανακλήθηκαν αποφάσεις κατεδάφισης ή πρωτόκολλα σε 81 περιπτώσεις, όπως στα Περιβολάκια Ραφήνας.

• 863 αυθαίρετα αιγιαλού και παραλίας, εκ των οποίων τα περισσότερα σε περιοχές αρμοδιότητας της Περιφέρειας Πειραιά (521) και σε Ανατολική και Δυτική Αττική (213).

Γενικότερα, από το 2014 η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής έχει κατεδαφίσει δασικά αυθαίρετα σε Ανατολική και Δυτική Αττική, Σαλαμίνα, Βάρη – Βούλα – Βουλιαγμένη, στο Αλσος της πρώην Σχολής Ευελπίδων, στον Εθνικό Δρυμό Λαυρίου, στον υγρότοπο Σχινιά (ταβέρνες των οποίων η κατεδάφιση εκκρεμούσε από τη δεκαετία του ’90) κ.α.

Επίσης, έχουν εκτελεστεί αμετάκλητα πρωτόκολλα κατεδάφισης σε αιγιαλούς-παραλίες στην Αίγινα και στους δήμους Λαυρεωτικής, Σπάτων – Αρτέμιδος, Μαρκοπούλου – Μεσογαίας/Πόρτο Ράφτη. Ειδικότερα:

• Το 2024 από 25 προγραμματισμένες κατεδαφίσεις γκρεμίστηκαν επτά αυθαίρετα στον Κηφισό, στο ύψος της Κηφισιάς.

• Το 2023 από 23 κατεδαφίσεις πραγματοποιήθηκαν 10. Σε αυτές περιλαμβάνονταν βιτρίνα σε κοινόχρηστη παρόδια στοά στην Ομόνοια, πρόχειρες οικίες, επιχώσεις κ.ά. Αλλες επτά έγιναν με συνεργεία τρίτων (δήμου ή ιδιώτη).

• Το 2022 από τις 13 προγραμματισμένς κατεδαφίσεις πραγματοποιήθηκαν οκτώ  στους δήμους Γλυφάδας, Νέας Ιωνίας, Παλλήνης, Μαρκόπουλου και αφορούσαν οικίες, επεκτάσεις οικιών και μεγάλο τσιμεντένιο τοιχίο σε ρέμα. Αλλες τρεις έγιναν με άλλα συνεργεία.

• Το 2021 δεν πραγματοποιήθηκε εργολαβία λόγω πανδημίας. Διενεργήθηκαν πέντε κατεδαφίσεις με συνεργείο τρίτων.

• Το 2020 έγιναν πέντε κατεδαφίσεις αυθαιρέτων στα ρέματα της Μάνδρας και άλλες 10 με συνεργεία τρίτων.

• Το 2019 καθαιρέθηκαν εννέα κεραιοσυστήματα στο όρος Αιγάλεω και  κατεδαφίστηκαν εννέα αυθαίρετα με άλλα συνεργεία.