Οι ευρωπαϊκές αρχές ασφαλείας στέλνουν πλέον τακτικά ένα μήνυμα που πριν από μία δεκαετία θα φάνταζε σχεδόν αδιανόητο: προετοιμαστείτε για σύγκρουση με τη Ρωσία.

Σπάνια περνά εβδομάδα χωρίς κάποια ευρωπαϊκή κυβέρνηση, στρατιωτική ηγεσία ή επικεφαλής υπηρεσιών ασφαλείας να απευθύνει μια ζοφερή προειδοποίηση προς τους πολίτες, προειδοποιώντας ότι η Ευρώπη οδεύει προς έναν πιθανό πόλεμο με τη Ρωσία. Πρόκειται για μια βαθιά ψυχολογική μετατόπιση για μια ήπειρο που, μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους, ανασυγκροτήθηκε προβάλλοντας το μήνυμα της αρμονίας και της κοινής οικονομικής ευημερίας.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς συνέκρινε τη στρατηγική του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία με εκείνη του Χίτλερ το 1938, όταν κατέλαβε τη γερμανόφωνη περιοχή των Σουδητών στην Τσεχοσλοβακία πριν προχωρήσει στην κατάκτηση μεγάλου μέρους της ηπείρου. «Αν πέσει η Ουκρανία, δεν θα σταματήσει. Όπως ακριβώς τα Σουδητά δεν ήταν αρκετά το 1938», δήλωσε ο Μερτς σε κομματικό συνέδριο.

Οι δηλώσεις αυτές ήρθαν λίγες ημέρες μετά την ομιλία του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ο οποίος προειδοποίησε ότι «η σύγκρουση βρίσκεται προ των πυλών» και ότι «πρέπει να είμαστε έτοιμοι για την κλίμακα πολέμου που βίωσαν οι παππούδες ή οι προπαππούδες μας». Ο Ρούτε εκτίμησε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ εναντίον του ΝΑΤΟ μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Παράλληλα, ο αρχηγός των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων δήλωσε πρόσφατα ότι η Γαλλία βρίσκεται σε κίνδυνο «επειδή δεν είναι προετοιμασμένη να αποδεχθεί την απώλεια των παιδιών της».

Ανησυχία από την εμπλοκή Τραμπ

Η αίσθηση του κατεπείγοντος ενισχύεται καθώς η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να μεσολαβήσει για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες επικρατεί ανησυχία ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα πιέσει την Ουκρανία να αποδεχθεί μια δυσμενή ειρηνευτική συμφωνία, η οποία θα ενθαρρύνει τον Πούτιν και θα αφήσει τη χώρα ευάλωτη σε μελλοντική ρωσική επίθεση.

Καθοριστικής σημασίας είναι το γεγονός ότι μια κατάπαυση του πυρός θα απελευθέρωνε ρωσικούς στρατιωτικούς πόρους, οι οποίοι θα μπορούσαν να στραφούν και προς την Ευρώπη, ανοίγοντας τον δρόμο για μια μελλοντική επίθεση στο ανατολικό της μέτωπο.

Οι προειδοποιήσεις συνοδεύονται από τον φόβο ότι μια πιο απομονωτική κυβέρνηση Τραμπ δεν θα σπεύσει σε βοήθεια της Ευρώπης σε περίπτωση επίθεσης. Η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα, αναφέρει ότι η Ουάσινγκτον θα επιδιώξει να αποτρέψει την εξάπλωση του πολέμου στην Ευρώπη και να «αποκαταστήσει τη στρατηγική σταθερότητα με τη Ρωσία». Για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, δεν γίνεται καμία αναφορά στη Ρωσία ως εχθρό.

Σε εντελώς διαφορετικό τόνο κινήθηκε η ετήσια έκθεση απειλών του Ηνωμένου Βασιλείου, που παρουσιάστηκε τη Δευτέρα από τον επικεφαλής της MI6. Ο Μπλεζ Μέτρεγουελι προειδοποίησε ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να επιχειρεί την αποσταθεροποίηση της Ευρώπης «μέχρις ότου ο Πούτιν αναγκαστεί να αλλάξει τους υπολογισμούς του».

Παράλληλα, ο αρχηγός των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων, Ρίτσαρντ Νάιτον, δήλωσε ότι η κατάσταση «είναι πιο επικίνδυνη από κάθε άλλη στιγμή στην καριέρα μου» και ότι οι Βρετανοί πρέπει να προετοιμαστεί. «Περισσότερες οικογένειες θα καταλάβουν τι σημαίνει θυσία για το έθνος μας», ανέφερε.

Για την Ευρώπη, αυτή η σκληρή ρητορική σηματοδοτεί μια βαθιά αλλαγή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε, με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ, ακριβώς για να αποτρέψει τον τύπο ολοκληρωτικού πολέμου που κατέστρεψε την ήπειρο τον 20ό αιώνα. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ωφελήθηκαν επί δεκαετίες από το λεγόμενο «μέρισμα της ειρήνης», όταν μετά τον Ψυχρό Πόλεμο μειώθηκαν οι στρατιωτικές δαπάνες και οι πόροι κατευθύνθηκαν στην κοινωνική πολιτική.

Πολιτικοί σε ολόκληρη την ήπειρο προειδοποιούν ότι η επαναφορά μιας πολεμικής νοοτροπίας στους πολίτες, μαζί με την εξήγηση των δύσκολων δημοσιονομικών επιλογών που έρχονται, αποτελεί τεράστια πρόκληση. Δημοσκόπηση της Gallup πέρυσι έδειξε ότι μόλις το ένα τρίτο των Ευρωπαίων θα ήταν πρόθυμο να πολεμήσει για να υπερασπιστεί τη χώρα του, έναντι 41% στις ΗΠΑ.

Πόλεμος για την Ειρήνη

Ο απόστρατος Ολλανδός ναύαρχος Ρομπ Μπάουερ, που ολοκλήρωσε πρόσφατα τη θητεία του ως ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, τονίζει ότι αν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει την ειρήνη, πρέπει να προετοιμαστεί για πόλεμο ώστε να αποτρέψει τον Πούτιν.

Τους τελευταίους μήνες, όπως λέει, αυτό το μήνυμα «έχει ενισχυθεί», καθώς αξιωματούχοι ανησυχούν από στοιχεία που δείχνουν ότι το ρωσικό στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα παράγει περισσότερα όπλα απ’ όσα απαιτεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, γεγονός που γεννά φόβους ότι η Ρωσία θα μπορούσε να ανασυγκροτηθεί και να επιτεθεί στην Ευρώπη ταχύτερα απ’ ό,τι είχε εκτιμηθεί.

Σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχονται ότι οι ψηφοφόροι θα στηρίξουν τις αναγκαίες θυσίες —από την αύξηση των αμυντικών δαπανών έως την επαναφορά της υποχρεωτικής θητείας— μόνο αν πιστέψουν ότι μια επίθεση είναι πραγματικά πιθανή.

Ήδη, σύμφωνα με ευρωπαίους επικεφαλής ασφαλείας, η Ρωσία έχει ξεκινήσει μια συγκαλυμμένη επίθεση «γκρίζας ζώνης» εναντίον της Ευρώπης, με στόχο την υπονόμευση της οικονομίας της και τη δημιουργία σύγχυσης. Η Μόσχα φέρεται να βρίσκεται πίσω από σειρά δολιοφθορών σε κρίσιμες ευρωπαϊκές υποδομές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κυβερνοεπιθέσεις σε επιχειρήσεις, καθώς και εμπρησμούς σε αποθήκες και εμπορικά κέντρα. Ρωσικά drones έχουν παραβιάσει τον πολωνικό εναέριο χώρο, ενώ μαχητικά αεροσκάφη έχουν πετάξει πάνω από την Εσθονία.

«Βρισκόμαστε πλέον σε έναν χώρο ανάμεσα στην ειρήνη και τον πόλεμο», δήλωσε ο Μέτρεγουελι.

Το Κρεμλίνο αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή σε δολιοφθορές ή παραβιάσεις εναέριου χώρου στην Ευρώπη, ενώ ο Πούτιν χαρακτήρισε τον περασμένο μήνα «ψέμα» την ιδέα ότι η Ρωσία σκοπεύει να εισβάλει σε άλλη χώρα.

Την περασμένη εβδομάδα, η Γερμανία κατηγόρησε τη Ρωσία ότι βρισκόταν πίσω από κυβερνοεπίθεση στο σύστημα ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας το 2024 και ότι προσπάθησε να επηρεάσει ομοσπονδιακές εκλογές μέσω διάδοσης παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Παράλληλα, ύποπτα ρωσικά drones έχουν προκαλέσει διακοπές πτήσεων σε αρκετά ευρωπαϊκά αεροδρόμια τους τελευταίους μήνες.

Γερμανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η εκστρατεία δολιοφθοράς και κατασκοπείας της Μόσχας αποσκοπεί εν μέρει στην προετοιμασία επίθεσης στις γραμμές εφοδιασμού του ΝΑΤΟ, με στόχο την καθυστέρηση της ανάπτυξης στρατευμάτων στην Ανατολική Ευρώπη σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης που θα στόχευε την Πολωνία ή τις χώρες της Βαλτικής.

Μέτρα προστασίας

Οι κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα προετοιμασίας. Η Γαλλία ανακοίνωσε ότι θα επαναφέρει εθελοντική στρατιωτική θητεία για τους νέους, ακολουθώντας αντίστοιχες κινήσεις της Γερμανίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας. Η Γερμανία προχωρά ενεργά σε πολεμικά σενάρια για τη γρήγορη μεταφορά στρατευμάτων στο μέτωπο σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Το Ηνωμένο Βασίλειο περιορίζει στρατιωτική εκπαίδευση εκτός Ευρώπης, εστιάζοντας στη ρωσική απειλή.

Οι αμυντικές δαπάνες σε όλη την ήπειρο αυξάνονται. Φέτος, τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να αυξήσουν τις παραδοσιακές αμυντικές δαπάνες στο 3,5% του ΑΕΠ έως το 2035, από 2% σήμερα. Παράλληλα, δεσμεύτηκαν να διαθέσουν επιπλέον 1,5% σε μέτρα ασφάλειας, όπως η θωράκιση κρίσιμων υποδομών, για την αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών της Ρωσίας. Η Γερμανία δεσμεύτηκε να δαπανήσει πάνω από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια για τον στρατό και τις υποδομές της την επόμενη δεκαετία, με στόχο τη δημιουργία της μεγαλύτερης συμβατικής δύναμης στην Ευρώπη.

Ωστόσο, στις μεγάλες οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης, οι επιπτώσεις αυτών των επιλογών δεν έχουν ακόμη γίνει αισθητές από το ευρύ κοινό. Η Βρετανία, για παράδειγμα, χρηματοδοτεί την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών περικόπτοντας την αναπτυξιακή βοήθεια προς φτωχότερες χώρες. Αρκετοί στρατιωτικοί ηγέτες έχουν δηλώσει δημόσια ότι οι δαπάνες θα πρέπει να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, αν η Ρωσία πρόκειται να αποτραπεί από περαιτέρω επιθετικότητα.