Χιλιάδες θάνατοι στην Ευρώπη φαίνεται ότι μπορούσαν να αποφευχθούν, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα
Περισσότεροι από 1,1 εκατομμύριο θάνατοι το 2022 θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί στην Ευρώπη με καλύτερα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και παρεμβάσεις δημόσιας υγείας.
Αυτοί οι θάνατοι, που προκλήθηκαν από ασθένειες και παθήσεις, θα μπορούσαν είτε να είχαν προληφθεί είτε να είχαν θεραπευτεί. Αντιπροσωπεύουν περισσότερο από έναν στους πέντε θανάτους μεταξύ των πολιτών της ΕΕ.
Οι δείκτες αποτρέψιμης θνησιμότητας αντικατοπτρίζουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων δημόσιας υγείας και υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας της περίθαλψης και της πρόσβασης στις υπηρεσίες, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ και της ΕΕ «Health at a Glance: Europe 2024» (Η υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2024).
Τα ποσοστά αποτρέψιμων θανάτων ποικίλλουν σημαντικά σε όλη την Ευρώπη. Οι ειδικοί επισημαίνουν διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν τα ποσοστά αυτά, όπως το ύψος των δαπανών για την υγεία και η επικράτηση αποτρέψιμων παραγόντων κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.
Τι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί θάνατος που δύναται να προληφθεί
Ο θάνατος που μπορεί να προληφθεί ταξινομείται σε δύο κατηγορίες σύμφωνα με την Eurostat:
Θάνατοι που μπορούν να προληφθούν: Πρόκειται για αιτίες θανάτου που θα μπορούσαν να αποφευχθούν με παρεμβάσεις δημόσιας υγείας στην ευρύτερη έννοια. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει τον καρκίνο του πνεύμονα, τις ισχαιμικές καρδιακές παθήσεις, τον COVID-19, τους θανάτους που σχετίζονται με το αλκοόλ, τα εγκεφαλικά επεισόδια, τα ατυχήματα, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), τις αυτοκτονίες και άλλους λόγους.
Θάνατοι που μπορούν να αντιμετωπιστούν: Αυτοί αναφέρονται σε αιτίες θανάτου που θα μπορούσαν να αποφευχθούν μέσω της βέλτιστης ποιότητας υγειονομικής περίθαλψης. Περιλαμβάνουν τις ισχαιμικές καρδιακές παθήσεις, τον καρκίνο του παχέος εντέρου, τον καρκίνο του μαστού, τα εγκεφαλικά επεισόδια, την πνευμονία, την υπέρταση, τον διαβήτη και άλλους λόγους, διευκρινίζει δημοσίευμα του Euronews.
Το 2022, οι θάνατοι που μπορούν να αποφευχθούν μεταξύ ατόμων ηλικίας κάτω των 75 ετών ανήλθαν συνολικά σε 1,11 εκατομμύρια σε ολόκληρη την ΕΕ, σύμφωνα με την Eurostat. Για τη σύγκριση των χωρών χρησιμοποιείται ο ηλικιακά τυποποιημένος δείκτης θνησιμότητας ανά 100.000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 75 ετών.
Το ποσοστό αποτρέψιμης θνησιμότητας στην ΕΕ κυμάνθηκε από 169 θανάτους στη Σουηδία έως 543 στη Λετονία ανά 100.000 κατοίκους, με μέσο όρο στην ΕΕ 258 θανάτους το 2022.
Όταν συμπεριλαμβάνονται οι υποψήφιες χώρες της ΕΕ, τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) και το Ηνωμένο Βασίλειο —όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία— η Ελβετία κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό θανάτων που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, με 153 ανά 100.000.
Διαφορές σε ανατολική με δυτική και βόρεια Ευρώπη
Οι χώρες της Ανατολικής και Βαλτικής Ευρώπης κατέγραψαν τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας που θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Η Λετονία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Λιθουανία και η Βουλγαρία κατέλαβαν τις πρώτες θέσεις της λίστας, με πάνω από 470 θανάτους ανά 100.000 άτομα. Ακολούθησαν η Σερβία, η Σλοβακία και η Εσθονία με χαμηλότερα ποσοστά, αλλά και πάλι πάνω από 390 θανάτους.
Οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης ανέφεραν συνήθως μεσαία ποσοστά αποτρέψιμης θνησιμότητας.
Αντίθετα, οι χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης είχαν χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας που θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Χώρες όπως η Ελβετία, η Σουηδία, η Νορβηγία, οι Κάτω Χώρες και η Γαλλία παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά, κάτω από 200 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους.
Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες με μεσαία ποσοστά αποτρέψιμης θνησιμότητας.
Οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης ανέφεραν συνήθως μεσαία ποσοστά αποτρέψιμης θνησιμότητας. Η Κροατία, η Πολωνία, η Τουρκία, η Ελλάδα, η Τσεχία και η Ιταλία εντάσσονται σε αυτό το εύρος, με τις περισσότερες να καταγράφουν μεταξύ 200 και 300 θανάτους ανά 100.000 άτομα.
Αν και η Γερμανία κατατάχθηκε κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, κατέγραψε το υψηλότερο ποσοστό αποτρέψιμης θνησιμότητας (249) μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών της ΕΕ.
Τι δείχνει η έρευνα
Από τα 1,11 εκατομμύρια αποτρέψιμους θανάτους στην ΕΕ το 2022, το 65 % (725 624) θεωρήθηκαν αποτρέψιμοι, ενώ το 35 % (386 709) ήταν θεραπεύσιμοι. Αυτό αντιστοιχεί σε 168 θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί και 98 θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν αντιμετωπιστεί ανά 100.000 άτομα στην ΕΕ.
Υπάρχει μια πολύ ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ των δύο τύπων θνησιμότητας που θα μπορούσαν να αποφευχθούν: οι χώρες με υψηλότερα ποσοστά θανάτων που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τείνουν επίσης να έχουν υψηλότερα ποσοστά θανάτων που θα μπορούσαν να είχαν αντιμετωπιστεί. Φυσικά, αυτό αντικατοπτρίζεται στο συνολικό ποσοστό θνησιμότητας που θα μπορούσε να αποφευχθεί.
Για παράδειγμα, η Λετονία και η Ρουμανία ήταν μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας που θα μπορούσαν να προληφθούν και να θεραπευτούν, ενώ η Ελβετία και η Σουηδία ανέφεραν πολύ χαμηλά ποσοστά και στις δύο κατηγορίες.
Οι καρδιακές παθήσεις ήταν η κύρια θεραπεύσιμη αιτία θνησιμότητας στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 21 % των θανάτων, σύμφωνα με την έκθεση «Health at a Glance: Europe 2024» (Η υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2024). Τα ποσοστά για άλλες σημαντικές αιτίες ήταν: καρκίνος του παχέος εντέρου (14 %), καρκίνος του μαστού και εγκεφαλικό επεισόδιο (10 % έκαστος), πνευμονία (8 %), υπέρταση (5 %) και διαβήτης (4 %).
Το 2021, το COVID-19 ήταν η κύρια αιτία θνησιμότητας που μπορούσε να προληφθεί, αντιπροσωπεύοντας το 24 % των θανάτων. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 10 % το 2022, σύμφωνα με την Eurostat. Εκείνη τη χρονιά, ο καρκίνος του πνεύμονα αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο ποσοστό με 19 %, ακολουθούμενος από τις καρδιακές παθήσεις με 11 %. Οι θάνατοι που σχετίζονταν με το αλκοόλ αντιπροσώπευαν το 8 % της θνησιμότητας που μπορούσε να προληφθεί.
Τι προκαλεί διαφορές μεταξύ των χωρών
«Διάφοροι καθοριστικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάζουν τα ποσοστά της αποτρέψιμης θνησιμότητας, όπως οι κοινωνικές και υγειονομικές δαπάνες, η εκπαίδευση και οι εκπομπές αερίων», δήλωσε η Αΐντα Ιζαμπέλ Ταβάρες, αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Σχολή Οικονομικών και Διοίκησης της Λισαβόνας, στο Euronews Health.
Σύμφωνα με την έκθεση, ο καρκίνος του πνεύμονα, οι καρδιακές παθήσεις και οι διαταραχές και δηλητηριάσεις που σχετίζονται με το αλκοόλ είναι σημαντικά υψηλότερα στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
«Αυτό μπορεί να αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στις διαφορές στην επικράτηση των αποτρέψιμων παραγόντων κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ», αναφέρεται στην έκθεση.
«Σε γενικές γραμμές, υψηλή θεραπεύσιμη θνησιμότητα παρατηρείται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και χαμηλή θνησιμότητα στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης».
Η Ταβάρες επεσήμανε επίσης ότι οι χώρες με υψηλότερα επίπεδα δαπανών για τη δημόσια υγεία τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά θεραπεύσιμης θνησιμότητας.
Όπως εντοπίστηκε, οι χώρες με υψηλότερα επίπεδα δαπανών για τη δημόσια υγεία τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά θανάτων που θα μπορούσαν να είχαν θεραπευθεί.
«Σε γενικές γραμμές, υψηλή θεραπεύσιμη θνησιμότητα παρατηρείται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και χαμηλή θνησιμότητα στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης», ανέφερε. Ως παράδειγμα, ανέφερε τη Σουηδία, η οποία δαπανά σημαντικό μέρος του ΑΕΠ της για την υγεία, σε σύγκριση με τη Βουλγαρία, η οποία διαθέτει πολύ μικρότερο ποσοστό.
Ο Ροκ Χριτς, επίκουρος καθηγητής του τμήματος διεθνούς υγείας του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ, σημείωσε ότι η πλειονότητα των διαφορών στην αποτρέψιμη θνησιμότητα μεταξύ των χωρών της Δυτικής και της Ανατολικής Ευρώπης μπορεί να αποδοθεί σε θανάτους λόγω καρδιαγγειακών παθήσεων σε μεσήλικες και ηλικιωμένους.
«Η επίμονα υψηλότερη καρδιαγγειακή θνησιμότητα σε ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης θεωρείται ευρέως ως κατάλοιπο της καθυστερημένης καρδιαγγειακής επανάστασης, δηλαδή της καθυστερημένης υιοθέτησης ιατρικών τεχνολογιών και πολιτικών που επιτρέπουν την πρόληψη και τη θεραπεία των καρδιακών παθήσεων», δήλωσε στο Euronews Health.
Η καταγραφή της αιτίας θανάτου
Η Δρ Σουζάνε Στόλπε, ερευνητική συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Ruhr του Bochum στη Γερμανία, επεσήμανε ότι οι διαφορές στην καταγραφή της αιτίας θανάτου μπορούν να επηρεάσουν τα ποσοστά θνησιμότητας που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.
«Ο εργαζόμενος μπορεί να επιλέξει μεταξύ περισσότερων από μιας ασθένειας ως αιτία θανάτου. Ανάλογα με την υποκειμενική επιλογή του ατόμου, ένας θάνατος μπορεί να οφείλεται σε αναπόφευκτη, αποτρέψιμη ή θεραπεύσιμη αιτία», δήλωσε στο Euronews Health.
Το μεγάλο χάσμα στα ποσοστά προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο είναι ένας άλλος δείκτης των ανισοτήτων στην υγειονομική περίθαλψη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Σημείωσε επίσης ότι το ποσοστό των θανάτων με άγνωστη αιτία επηρεάζει επίσης τα ποσοστά θνησιμότητας που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, με χαμηλότερα ποσοστά να παρατηρούνται στις χώρες της Βαλτικής, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Φινλανδία σε σύγκριση με τις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
Το μεγάλο χάσμα στα ποσοστά προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο είναι ένας άλλος δείκτης των ανισοτήτων στην υγειονομική περίθαλψη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Όσον αφορά τα ποσοστά προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και τη μαστογραφία, οι χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης καταβάλλουν έντονες και συνεπείς προσπάθειες πρόληψης, ενώ η Νότια Ευρώπη έχει μέτρια αποτελέσματα.
Αντίθετα, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων υστερούν σημαντικά, ιδίως όσον αφορά τον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του μαστού.
