Η Ρόδος, ο Φ.Π.Α. και η άνιση μεταχείριση

Γράφει ο ποινικολόγος κ. Μανώλης Κουτσούκος

Τον τελευταίο καιρό παρακολουθούμε με θυμό και αγανάκτηση την εκ νέου εξαίρεση της Ρόδου από τη μείωση των συντελεστών Φ.Π.Α. — ενός έμμεσου φόρου που επιβαρύνει τον τελικό καταναλωτή αγαθών και υπηρεσιών από τη δεκαετία του ’80. Με αφορμή τις τελευταίες αποφάσεις, αξίζει μια σύντομη ιστορική αναδρομή και μια ψύχραιμη αποτίμηση της σημερινής πραγματικότητας.

Σύντομο ιστορικό του Φ.Π.Α. στην Ελλάδα

Το 1984, τρία χρόνια μετά τη σύνδεσή μας με την ΕΟΚ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε την ευθυγράμμιση της χώρας με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη και την επιβολή Φόρου Προστιθέμενης Αξίας στον τελικό καταναλωτή (ελάχιστος τότε συντελεστής 5%).
Με τον Ν. 1642/1986 ο Φ.Π.Α. τέθηκε σε ισχύ την 1/1/1987 με συντελεστές 6% (λαϊκή κατανάλωση), 18% (υπηρεσίες) και 36% (είδη πολυτελείας/κέντρα διασκέδασης). Έκτοτε οι συντελεστές αυξομειώθηκαν και από το 2016 ο βασικός σταθεροποιήθηκε στο 24%, από τους υψηλότερους στην Ε.Ε. — κυβερνητική επιλογή, όχι ευρωπαϊκή επιβολή, καθώς η Ευρώπη ζητά μόνο ελάχιστο 5%.

Παράλληλα, ο Φ.Π.Α. αντικατέστησε το χαρτόσημο (με επιβάρυνση υπέρ ΟΓΑ) και τον φόρο κύκλου εργασιών. Με μεταγενέστερο νόμο κωδικοποιήθηκε σε ενιαίο κείμενο με τρεις κλίμακες (24%, 13%, 6%) και μειωμένους κατά 30% για ορισμένα ακριτικά νησιά (17%, 9%, 4%).

Οι ευρωπαϊκές οδηγίες και η «νησιωτικότητα»

Όταν η Ε.Ε. διαπίστωσε τις στρεβλώσεις που προκαλούν οι υψηλοί συντελεστές, εξέδωσε οδηγίες (π.χ. 2020/285, 2022/542) με σαφή εντολή για ειδικά καθεστώτα μειωμένων συντελεστών (έως και μηδενικών) σε μικρές επιχειρήσεις, βασικά προϊόντα ή ευάλωτες/ιδιόμορφες περιοχές (καταστροφές, νησιωτικότητα κ.ά.), δίνοντας προθεσμίες συμμόρφωσης έως 31/12/2024.

Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση ανακοίνωσε από 1/1/2026 μείωση Φ.Π.Α. κατά 30% σε 19 νησιά του Β. Αιγαίου, Σαμοθράκης και Δωδεκανήσου έως 20.000 κατοίκους. Έτσι, η Ρόδος εξαιρέθηκε με τη λογική του πληθυσμιακού κριτηρίου — μια άδικη και προσχηματική επιλογή που παραβλέπει την πραγματική επιβάρυνση ενός μεγάλου νησιού-κόμβου.

Γιατί το κριτήριο αδικεί τη Ρόδο

• Πληθυσμιακά δεδομένα: Τα 19 νησιά της ρύθμισης έχουν συνολικά 66.042 κατοίκους, ενώ η Ρόδος μόνη της 125.113 (απογραφή 2021). Τους 6 τουριστικούς μήνες, ο πραγματικός πληθυσμός του νησιού ξεπερνά τις 400.000.

• Τουριστική πίεση: Μόνο οι αφίξεις στο αεροδρόμιο μετρούνται σε 1,6–1,8 εκατ. επιβάτες ετησίως, χωρίς να υπολογιστούν οι κρουαζιέρες (450+ προσεγγίσεις, 200–250 χιλ. επιβάτες).

• Κόστος ζωής & στέγαση: Μεταφορικά, ενοίκια (λόγω βραχυχρόνιων μισθώσεων), καύσιμα (>2 €/λ.), super market και φθορά υποδομών (στάθμευση, ύδρευση, οδικό δίκτυο από δεκάδες χιλιάδες ενοικιαζόμενα) επιβαρύνουν δυσανάλογα τον μόνιμο κάτοικο.

• Εφοδιαστική αλυσίδα μικρών νησιών: Οι επιχειρήσεις Σύμης, Χάλκης, Καστελλόριζου, Τήλου προμηθεύονται από Ρόδο — όπου ο Φ.Π.Α. και τα μεταφορικά έχουν ήδη ενσωματωθεί — άρα μέρος της «ελάφρυνσης» εξουδετερώνεται στην πηγή.

Έσοδα που φεύγουν – ανάγκες που μένουν

Το κράτος αντλεί από τη Ρόδο έσοδα άνω του 1,5 δισ. € ετησίως, χωρίς αντίστοιχη επιστροφή πόρων σε Δήμο/Περιφέρεια. Ενδεικτικά:

• ΚΑΠ Δήμου Ρόδου: ~1,4 εκατ. € ετησίως, ανεπαρκή για τις ανάγκες ενός Δήμου με 44 χωριά και τεράστιο εύρος αρμοδιοτήτων.

• Παραλίες (Ν. 5036/2023): Τα μισθώματα πέρασαν σε ΕΤΑΔ/Δημόσιο, ενώ ο Δήμος συνεχίζει να συντηρεί/καθαρίζει.

• «Τέλος ανθεκτικότητας» (Ν. 5162/2024): 2–15 € ανά διανυκτέρευση, χωρίς ρητή απόδοση πόρων στο νησί.

• Τέλος κρουαζιέρας (άρθρο 27): 5 € ανά επιβάτη, μοιράζεται σε ΥΝΑΝΠ, Υπ. Τουρισμού και Υπ. Εσωτερικών (όχι απευθείας στον Δήμο).

Τι πρέπει να αλλάξει

Η εξαίρεση της Ρόδου από τους μειωμένους συντελεστές αντιβαίνει στη λογική της νησιωτικότητας και της ισονομίας. Απαιτείται οργανωμένη, θεσμική διεκδίκηση με:

1. Άρση της εξαίρεσης και ένταξη της Ρόδου στο καθεστώς –30% Φ.Π.Α. ή ειδική ρύθμιση μεγάλης νησιωτικότητας/τουριστικής υπερφόρτισης.

2. Ρητή απόδοση μέρους των εσόδων από τέλος ανθεκτικότητας και κρουαζιέρα σε Δήμο/Περιφέρεια.

3. Ειδικό κονδύλι για στέγαση δημοσίων υπαλλήλων/υγειονομικών και αντιστάθμιση κόστους μεταφορών.

4. Συντονισμένο μέτωπο φορέων, βουλευτών και κοινωνίας με σχέδιο, όχι αποσπασματικές κινήσεις.

Η άνιση κρατική μεταχείριση της Ρόδου πρέπει να σταματήσει — όχι μόνο για λόγους δικαιοσύνης και ανταπόδοσης, αλλά και γιατί το νησί δεν μπορεί επ’ άπειρον να λειτουργεί ως «αγελάδα» εσόδων χωρίς βιώσιμη επένδυση στις ανάγκες του. Διαφορετικά, θα ζήσουμε το ανέκδοτο του Ναστραντίν Χότζα: στο τέλος, η «αγελάδα» δεν θα αντέξει.

Σύντομη web εκδοχή (για ροή ειδήσεων)

Κουτσούκος για Φ.Π.Α.: «Η εξαίρεση της Ρόδου από τους μειωμένους συντελεστές είναι άδικη και προσχηματική. Με πραγματικό πληθυσμό που ξεπερνά τις 400.000 στην τουριστική περίοδο, υψηλό κόστος ζωής και τεράστια συνεισφορά στα κρατικά έσοδα, το νησί αξίζει ειδική μεταχείριση. Ζητούμε άμεση ένταξη στο –30% Φ.Π.Α., ρητή απόδοση μέρους των εσόδων από τουριστικά τέλη σε Δήμο/Περιφέρεια και στοχευμένες πολιτικές για στέγαση και μεταφορές».