Η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει άμεσα τον εργασιακό τομέα του τελευταίους μήνες, προκαλώντας ανησυχία για το ενδεχόμενο να μεγαλώσει το χάσμα που υπάρχει μεταξύ ανδρών και γυναίκων
Η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη (GenAI) υπόσχεται να απαλλάξει τους ανθρώπους από επαναλαμβανόμενες εργασίες και αυτό, θεωρητικά, έχει πολλά πλεονεκτήματα για την αγορά εργασίας, αλλά υπάρχουν φόβοι σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχει στις θέσεις εργασίας.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι εμπειρογνώμονες εξετάζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει τη δυναμική της απασχόλησης των δύο φύλων. Το χάσμα μεταξύ των φύλων υπάρχει σε πολλούς σημαντικούς δείκτες. Σύμφωνα με την Eurostat, το 2024, το ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ ήταν 80,8% για τους άνδρες και 70,8% για τις γυναίκες. Το ποσοστό ανεργίας ήταν 6,1% για τις γυναίκες και 5,7% για τους άνδρες. Το 2023, οι γυναίκες στην ΕΕ κέρδιζαν επίσης περίπου 12% λιγότερα από τους άνδρες.
Όμως το βασικό ζήτημα είναι πώς η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει τις γυναίκες στην εργασία και αν στην πραγματικότητα πρόκειται να τις ενδυναμώσει ή να τις «σπρώξει» πίσω;
Πώς η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει τις γυναίκες
«Η έρευνά μας δείχνει ότι σχεδόν κάθε εργασία θα επηρεαστεί από την τεχνητή νοημοσύνη σε κάποιο σημείο, αλλά το θετικό είναι ότι η ανάγκη για ανθρώπινη νοημοσύνη θα παραμείνει μια ισχυρή απαίτηση», δήλωσε ο Πάουελ Αντριάν, διευθυντής οικονομικής έρευνας στην παγκόσμια πλατφόρμα πρόσληψης Indeed, στο Euronews Next.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) εξέτασαν τον πιθανό αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στις γυναίκες στον χώρο εργασίας. Το ζήτημα είναι πολυδιάστατο, κάτι που καθιστά την απάντηση ιδιαίτερα περίπλοκη.
Πολλές χώρες του ΟΟΣΑ έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες, μειώνοντας τις ανισότητες μεταξύ των φύλων σε διάφορους τομείς.
«Δεδομένης αυτής της προόδου, είναι κατανοητό να αναρωτιέται κανείς γιατί οι εμπειρίες των ανδρών και των γυναικών από την τεχνητή νοημοσύνη στον χώρο εργασίας διαφέρουν», δήλωσε η Μαργκερίτα Λέιν, οικονομολόγος της αγοράς εργασίας στον ΟΟΣΑ, στο Euronews Next.
Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στα επαγγέλματα με την υψηλότερη έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη.
Τα επαγγέλματα με την υψηλότερη έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεαστούν περισσότερο από την ΑΙ και ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τις μεγαλύτερες αναταραχές. Σύμφωνα με το έγγραφο εργασίας του ΟΟΣΑ με τίτλο «Ποιοι θα είναι οι εργαζόμενοι που θα επηρεαστούν περισσότερο από την τεχνητή νοημοσύνη;», οι γυναίκες και οι άνδρες εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν συνολικά περίπου την ίδια επαγγελματική έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη.
Ωστόσο, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στα επαγγέλματα με την υψηλότερη έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη.
Για παράδειγμα, το 82 % των καθαριστών και βοηθών είναι γυναίκες, και αυτό το επάγγελμα έχει το χαμηλότερο επίπεδο έκθεσης στην τεχνητή νοημοσύνη, με 0,25 σε κλίμακα 1. Αντίθετα, μόνο το 19 % των επαγγελματιών πληροφορικής είναι γυναίκες, και αυτή η εργασία έχει το υψηλότερο επίπεδο έκθεσης στην τεχνητή νοημοσύνη, με 0,88.
Ο δείκτης έκθεσης στην τεχνητή νοημοσύνη αντικατοπτρίζει τη δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης να εκτελεί συγκεκριμένες εργασίες σε μια θέση εργασίας. Η αυτοματοποίηση ορισμένων εργασιών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι θέσεις εργασίας θα εξαφανιστούν ή ότι οι μισθοί θα μειωθούν.
Επαγγέλματα που έχουν άμεση επαφή με την ΑΙ
Η έκθεση του ΟΟΣΑ τόνισε ότι δεν υπάρχει τίποτα στην κατασκευή αυτών των μέτρων έκθεσης στην τεχνητή νοημοσύνη που να επιτρέπει στους ερευνητές να προβλέψουν εάν ένα επάγγελμα με υψηλή έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεαστεί θετικά ή αρνητικά από την τεχνητή νοημοσύνη. Η ανάλυση των ιστορικών δεδομένων επίσης δεν υποδηλώνει ότι η έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη έχει οδηγήσει μέχρι στιγμής σε αρνητικά αποτελέσματα για την απασχόληση ή τους μισθούς σε συνολικό επίπεδο.
Οι επαγγελματίες της τεχνολογίας πληροφορικής (0,88), οι επαγγελματίες των επιχειρήσεων (0,87), οι διευθυντές (0,86), οι διευθύνοντες σύμβουλοι (0,85), επαγγελματίες επιστημών και μηχανικής (0,84), επαγγελματίες επιχειρήσεων και διοίκησης (0,84), επαγγελματίες νομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών επιστημών (0,82) και διευθυντές παραγωγής (0,82) είναι οι θέσεις εργασίας με την υψηλότερη έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Η Λέιν σημείωσε ότι οι γυναίκες και οι άνδρες τείνουν να έχουν διαφορετικά επαγγέλματα και ότι αυτά τα επαγγέλματα ενδέχεται να επηρεαστούν διαφορετικά από την τεχνητή νοημοσύνη.
Για παράδειγμα, οι γυναίκες αποτελούν μειονότητα στο εργατικό δυναμικό του τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, δηλαδή στους εργαζόμενους που αναπτύσσουν και συντηρούν την τεχνητή νοημοσύνη, των οποίων οι δεξιότητες είναι περιζήτητες. Αλλά επίσης, οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία στα διοικητικά επαγγέλματα, τα οποία ενδέχεται να διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο αυτοματοποίησης λόγω των πρόσφατων (και μελλοντικών) εξελίξεων στην γενετική τεχνητή νοημοσύνη.
«Έτσι, θα μπορούσαμε να δούμε ένα χάσμα μεταξύ των φύλων όσον αφορά το ποιος λαμβάνει τις σημαντικές αποφάσεις σχετικά με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και ποιος θα μπορούσε να υποστεί σημαντικά προβλήματα στην επαγγελματική του πορεία», είπε.
«Αυτό θέτει το ερώτημα αν η μειωμένη ενασχόληση με την τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να οδηγήσει στην περιθωριοποίηση των γυναικών…».
Όταν η Λέιν και οι συνάδελφοί της πραγματοποίησαν έρευνα σε εργαζόμενους στον χρηματοοικονομικό και τον παραγωγικό τομέα πριν από τρία χρόνια, διαπίστωσαν ότι οι χρήστες της τεχνητής νοημοσύνης ήταν πιο πιθανό να είναι άνδρες και να έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο σε σύγκριση με τους μη χρήστες. Ακόμη και όταν ασκούν το ίδιο επάγγελμα ή εργάζονται στον ίδιο τομέα, φαίνεται να υπάρχουν ενδείξεις ότι οι άνδρες είναι πιο πιθανό να ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη από τις γυναίκες.
«Αυτό θέτει το ερώτημα αν η μειωμένη ενασχόληση με την τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να οδηγήσει στην περιθωριοποίηση των γυναικών… Επομένως, είναι σημαντικό τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης να μην περιορίζονται σε συγκεκριμένα τμήματα του πληθυσμού», πρόσθεσε.
Τι δείχνει έκθεση
Μία έκθεση εργασίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) με τίτλο «Η τεχνητή νοημοσύνη και η γυναικεία απασχόληση στην Ευρώπη» εξέτασε τη σχέση μεταξύ της διάδοσης των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης (AI) και των αλλαγών στη γυναικεία απασχόληση σε 16 ευρωπαϊκές χώρες κατά την περίοδο 2011-2019. Η έρευνα διαπίστωσε ότι, κατά μέσο όρο, η γυναικεία απασχόληση αυξήθηκε σε επαγγέλματα που εκτίθενται περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη.
Τα επαγγέλματα που κυριαρχούνται από γυναίκες ήταν πιο εκτεθειμένα στις τεχνολογίες αυτοματισμού που εισήχθησαν τη δεκαετία του 1990, όπως τα μηχανήματα στα εργοστάσια, τα οποία επέτρεψαν στους εργοδότες να μειώσουν την απασχόληση σε εργασίες ρουτίνας, σύμφωνα με τη Στεφανία Αλμπανέζι από το Miami Herbert Business School, η οποία είναι επίσης η πρώτη συντάκτρια της έκθεσης της ΕΚΤ.
Ωστόσο, σημείωσε ότι οι γυναίκες μπόρεσαν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και να προοδεύσουν χάρη στα υψηλότερα εκπαιδευτικά τους επιτεύγματα, και επηρεάστηκαν λιγότερο από τους άνδρες από το κύμα καινοτομίας της δεκαετίας του 1990.
«Οι υψηλότερες επενδύσεις των γυναικών στην εκπαίδευση σε σύγκριση με τους άνδρες είναι πιθανό να μετριάσουν τον ενδεχόμενο αρνητικό αντίκτυπο αυτών των τεχνολογιών [τεχνητής νοημοσύνης] στην απασχόληση των γυναικών», δήλωσε στο Euronews Next.
Η έκθεση της ΕΚΤ επεσήμανε ότι το μορφωτικό επίπεδο και η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό είναι βασικοί παράγοντες που επιτρέπουν στις γυναίκες να επωφεληθούν από την εξάπλωση των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη.
«Στις χώρες όπου οι γυναίκες έχουν σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο στον τομέα της εκπαίδευσης και συμμετέχουν περισσότερο στην αγορά εργασίας, η υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης έχει ισχυρότερες θετικές επιπτώσεις στην απασχόλησή τους», υποστηρίζεται.
