Σε μια ακόμη αιχμηρή ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ υποστήριξε ότι η Ινδία και η Ρωσία «έχουν χαθεί» καθώς, όπως είπε, στρέφονται προς την «πιο βαθιά και σκοτεινή Κίνα».

Στο ίδιο μήνυμα στην πλατφόρμα Truth Social, ευχήθηκε «ένα μακρύ και ευημερούν μέλλον» στις τρεις χώρες, συνοδεύοντας την ανάρτηση με φωτογραφία των ηγετών τους από τη σύνοδο κορυφής της Κίνας.

Η εικόνα που αποτυπώνουν οι τελευταίες διεθνείς συναντήσεις δείχνει κάτι βαθύτερο: η αμερικανική επιρροή στις εν λόγω δυνάμεις διαβρώνεται. Στην πρόσφατη Σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, χώρες όπως η Ινδία, η Τουρκία, το Βιετνάμ και η Αίγυπτος εμφανίστηκαν πιο κοντά στο Πεκίνο απ’ ό,τι στην Ουάσιγκτον. Παράλληλα, στους BRICS, όπου για χρόνια η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότια Αφρική λειτουργούσαν ως αντίβαρο στην Κίνα και τη Ρωσία, η στάση τους μεταβάλλεται.

Αναλυτές αποδίδουν αυτή τη μετατόπιση στις πολιτικές του ίδιου του Τραμπ. Οι δασμοί-ρεκόρ που επέβαλε στην Ινδία, οι κυρώσεις σε Βραζιλία και Νότια Αφρική, αλλά και η εχθρική ρητορική απέναντι σε ηγέτες δημοκρατικών χωρών, έχουν τροφοδοτήσει αντι-αμερικανικά αισθήματα.

Αντίθετα, το Πεκίνο εκμεταλλεύεται το κενό, επενδύοντας σε έργα υποδομής στη Λατινική Αμερική, προσεγγίζοντας την Ινδία σε διπλωματικό επίπεδο και εμβαθύνοντας τους δεσμούς του με την Αφρική. Έτσι, ενώ ο Τραμπ εμφανίζεται να ανησυχεί για μια «συνωμοσία» Κίνας–Ρωσίας–Βόρειας Κορέας, οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι η δική του πολιτική είναι αυτή που, στην πράξη, διευκολύνει την ενίσχυση των αντιπάλων του.

Η εντυπωσιακή στροφή της Ινδίας προς την Κίνα

Η ολοένα και πιο βελτιωμένες σχέσεις του Μόντι με τον Σι Τζινπίνγκ είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές, δεδομένων των μακροχρόνιων σινο-ινδικών εντάσεων και της ανοιχτής εχθρότητας, που περιλάμβανε ακόμη και ένοπλη σύγκρουση στα αμφισβητούμενα σύνορα το 2020. Το ταξίδι του στην Κίνα ήταν το πρώτο του μετά από επτά χρόνια.

Οι πρόσφατες επιθέσεις του Τραμπ έχουν θέσει εν αμφιβόλω τις υποθέσεις για μια αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση ΗΠΑ–Ινδίας, με την προσέγγισή του «Πρώτα η Αμερική» να πλήττει συχνά μείζονες εταίρους και συμμάχους της Ουάσιγκτον περισσότερο από τους παραδοσιακούς γεωπολιτικούς της αντιπάλους.

«Τα πηγαίνουμε πολύ καλά με την Ινδία, αλλά πρέπει να καταλάβετε ότι για πολλά χρόνια ήταν μια μονόπλευρη σχέση», δήλωσε ο Τραμπ σε δημοσιογράφους την Τρίτη, επαναλαμβάνοντας ένα θέμα που έχει αναδείξει αρκετές φορές τις τελευταίες εβδομάδες.

Η Κίνα, η Ινδία και η Ρωσία είναι όλα ιδρυτικά μέλη των BRICS, μιας ομάδας που ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει «αντι-αμερικανική». Μια άλλη χώρα των BRICS, η Βραζιλία, η οποία όπως και η Ινδία υπήρξε σημαντικός εταίρος των ΗΠΑ, έχει επίσης μπει στο στόχαστρο του Τραμπ, αντιμετωπίζοντας σκληρούς δασμούς και κατηγορίες ότι επιδίδεται σε «κυνήγι μαγισσών» κατά του ακροδεξιού συμμάχου του, πρώην προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου.

Αναφερόμενος στις εικόνες αλληλεγγύης στο Πεκίνο, ο εμπορικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου, Πίτερ Ναβάρο, δήλωσε τη Δευτέρα ότι είναι «ντροπή να βλέπουμε τον Μόντι, ως ηγέτη της μεγαλύτερης δημοκρατίας στον κόσμο, να βρίσκεται στο ίδιο στρατόπεδο με τους δύο μεγαλύτερους αυταρχικούς δικτάτορες στον κόσμο, τον Πούτιν και τον Σι Τζινπίνγκ».

Οι σύμβουλοι του Τραμπ υποστηρίζουν ότι η αλλαγή τόνου δεν αποσκοπεί σε απομάκρυνση από την Ινδία, αλλά σε μια «ειλικρινή» συζήτηση με έναν εταίρο.

Ο Τραμπ επιδίωξε στενότερη σχέση με το Νέο Δελχί κατά την πρώτη του θητεία, φιλοξενώντας την κοινή συγκέντρωση «Howdy Modi» στο Τέξας το 2019 και αναβιώνοντας τον Τετραμερή Διάλογο Ασφαλείας (Quad), στον οποίο συμμετέχουν επίσης η Ιαπωνία και η Αυστραλία.

Ο Μόντι έσπευσε να αναθερμάνει τις σχέσεις μετά τη νίκη του Τραμπ τον Νοέμβριο, τηλεφωνώντας να τον συγχαρεί μέσα σε λίγες ώρες, στέλνοντας τον υπουργό Εξωτερικών του σε περίοπτη θέση στην ορκωμοσία και εγκαινιάζοντας λογαριασμό στην πλατφόρμα Truth Social του Τραμπ – αν και δεν τον έχει χρησιμοποιήσει από τον Ιούλιο.

Όμως ο Τραμπ γρήγορα έβαλε στο στόχαστρο το εμπορικό έλλειμμα και ζητήματα μετανάστευσης. Όταν ο Μόντι επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον τον Φεβρουάριο, το εμπόριο βρέθηκε στο επίκεντρο: συμφώνησαν να εργαστούν για μια περιορισμένη εμπορική συμφωνία έως το φθινόπωρο του 2025, να αυξήσουν το διμερές εμπόριο στα 500 δισ. δολάρια έως το 2030, ενώ η Ινδία δεσμεύτηκε να ενισχύσει τις αγορές αμερικανικής ενέργειας.

«Έχει κι άλλες επιλογές»

Η Ινδία αναμενόταν να φιλοξενήσει τον Νοέμβριο σύνοδο του Quad, με πιο ξεκάθαρη εστίαση στην ασφάλεια απέναντι στην Κίνα. Ωστόσο, σύμφωνα με πηγή που γνωρίζει το θέμα, ο Τραμπ δεν έχει ακόμη προγραμματίσει ταξίδι εκεί. Παράλληλα, έχει στρέψει την προσοχή του σε μια μεγάλη εμπορική συμφωνία με την Κίνα, ενόψει προθεσμίας τον Νοέμβριο.

«Προς το παρόν, στην οπτική του Τραμπ, δεν υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός δυνάμεων που να απαιτεί το Quad», δήλωσε ο αναλυτής Άσλεϊ Τέλις.

Η αποκατάσταση της σχέσης ΗΠΑ – Ινδίας μπορεί να χρειαστεί μεγαλύτερη προσπάθεια απ’ όση χρειάστηκε για να διαρραγεί.

«Η Ινδία είναι σαφές παράδειγμα μιας χώρας που για ιστορικούς, πολιτικούς και οικονομικούς λόγους δεν θα υποκύψει απλώς στον Τραμπ», σχολίασε ο Μπρετ Μπρουέν, πρώην σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα και νυν επικεφαλής της Global Situation Room. «Έχει κι άλλες επιλογές.»